Historia poniżej pokazuje, jak skomplikowane, dramatyczne i bolesne są dzieje krajów znajdujących się w Europy Środkowo-Wschodniej. W tle toczy się historia Kościołów, wiary konkretnych ludzi oraz wpływ polityki na ich serca i życie. My, najbliżsi sąsiedzi: Polska, Litwa, Białoruś,Ukraina i Rosja mamy bardzo wiele wspólnego w naszej historii. Położenie geograficzne skazało nas na siebie, byśmy byli sąsiadami, braćmi i siostrami, przyjaciółmi, rodzinami, a czasem niestety i wrogami. Ale wszyscy jesteśmy Słowianami – nie z wyboru, lecz z urodzenia. Jeśli coś nie tak się dzieje wśród ludzi, zwykle stoi za tym polityka. Zwykli ludzie doskonale o tym wiedzą.
Białoruś znajduje się w centrum Europy, dokładnie w miejscu skrzyżowania dróg na Zachód i Wschód. W dawnych czasach obszar ten był polem bitew różnych ludzi: starożytnych Niemców i Bałtów, Słowian i koczowników Wielkich Stepów Azji. Pierwsze państwo stworzone przez Słowian było połączeniem różnych ras, języków i różnych grup etnicznych. W późniejszym czasie utworzone Wielkie Księstwo Litewskie, potężne średniowieczne państwo, obejmowało rozległe terytorium Białorusi. Różnorodność etniczna w kraju, współistnienie kilku religii jak również ogólnie tło historyczne wpłynęły na unikalność społeczeństwa i jego wielowarstwowej kultury.
Wielkiego Księstwo Litewskie powstało z konsolidacji kilku państw w wyniku skomplikowanej sytuacji geopolitycznej w Europie Wschodniej. Mongołowie i Zakon Krzyżaków próbowali podbić ziemię. Nowe państwo stało się dla Europy tarczą obronną przeciwko mongolskim najeźdźcom. Przez setki lat Wielkie Księstwo Litewskie prowadziło ostrą walkę przed pierwszemu państwu tataro-mongolskiemu, a następnie przeciwko rozrastającej się Moskwie. Nieustanne wojny doprowadziły do powstania silnej linii obronnej we wschodniej części kraju: wzdłuż rzeki Dniepr, Zachodniej Dźwiny i rzeki Prypeć zbudowano około 60 zamków i warowni.
Europa 1648 roku – Unia Polsko-Litewska (fiolet)
W XVI wieku Wielkie Księstwo Litewskie utworzyło federalną unię z Królestwem Polskim, tworząc największe państwo w Europie – Rzecz Pospolitą. Historia nowego państwa tego okresu składa się z permanentnych walk ze wszystkimi najsilniejszych przeciwnikami w Europie w tym czasie: Rosją, Szwecją i Imperium Osmańskim. Z drugiej strony, Rzecz Pospolita zasłynęła ze swoich osiągnięć w nauce i kulturze. Stworzono prawodawstwo uważane za najdoskonalsze w tym czasie. Było to podwaliną pierwszego demokratycznego społeczeństwa w Europie. Nazwa państwa – Rzecz Pospolita – przetłumaczone z języka polskiego znaczy „republika”. Dnia 3 maja 1791 roku Parlament Polski przyjął konstytucję jako pierwszy spośród krajów Europy.
Stale obecne zagrożenie podboju zjednoczyło wszystkich ludzi, którzy żyli na terytorium tego państwa: Białorusinów, Ukraińcy, Polaków, Żydów, Tatarów, Cyganów, Niemców, Łotyszy i Litwinów. Wiele języków i religii współistniało pokojowo. W miastach można było zobaczyć w bliskiej od siebie odległości: kościół rzymskokatolicki, cerkiew, meczet i synagogę, a w lasach pogańskie kurhany. Główne wyznanie to był Kościół unicki – jest to fenomen powstały z konsolidacji chrześcijaństwa wschodniego i zachodniego, z podległością papieżowi w Rzymie. Obchodzono tam dwa święta wielkanocne i dwa Boże Narodzenia. W kulturze zachowały się silne elementy starożytnej tradycji. Żyjąc przez wieki w takim wielonarodowym tyglu można się domyślać, skąd się wzięły pewne charakterystyczne cechy ludzi tego regionu, także Białorusinów, mianowicie tolerancja i gościnność.
Pod koniec XVIII wieku, zniszczona przez wojny i nieustanne kłótnie Rzecz Pospolita została podzielona między Rosję, Austrię i Prusy. Ziemię białoruską oddano Imperium Rosyjskiemu. Trzy próby narodowych powstań o charakterze ruchu wyzwoleńczego przeprowadzone przez Polaków, które zostały brutalnie zdławione przez władze rosyjskie, doprowadziły do niemal całkowitej utraty narodowej arystokracji i inteligencji także wśród Białorusinów. „Restrykcyjne prawo” i polityka wchłaniania Białorusi przez sąsiednie byty państwowe doprowadziły Białoruś do całkowitej uległości Rosji. Po rewolucji w 1917 roku, po raz pierwszy Białoruś zyskała formalną suwerenność w granicach etnicznych. W ramach ZSRR powstała Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (BSRR). W pierwszej połowie XX wieku, Białoruś przeżył trzy rewolucje, wojnę domową i dwie wojny światowe, jak również totalitarny reżim Stalina, które poniosły ogrom zniszczeń i utratę życia milionów obywateli. Mało który naród w świecie przeszedł taką narodową gehennę.
Klasztor kartuzów w Berezie Kartuskiej, mal. Napoleon Orda, XIX w.
Dzisiaj Republika Białorusi, która uzyskało niepodległość po upadku Związku Radzieckiego w 1991 roku, koncentruje się na rozwoju gospodarczym państwa i dobrobycie jej mieszakańców. Największym marzeniem Białorusi jest pokój. Na Białorusi żyje około 10 milionów ludzi. W zakresie etnicznym Białorusini stanowią większość.Poza tym są następnie Rosjanie, Polacy, Ukraińcy, Tatarzy, Litwini i przedstawiciele innych mniejszości narodowości.
Ruiny klasztoru kartuzów w Berezie, gdzie pallotyni pracowali w latach 1937-1939 (powyżej – ruiny w 2003 r.).
W 1648 roku klasztor został przekazany kartuzom, którzy przybyli z włoskiej miejscowości Treviso i osiedli w klasztorze. W 1831 roku władze rosyjskie zamknęły klasztor (kara za polskie powstanie listopadowe przeciw Rosjanom).Infrastruktura klasztoru przeszła w ręce wojska. Po kolejnym powstaniu Polski (1863) Rosjanie zaczęli rozbierać mury klasztoru i wykorzystując cegły do budowy koszarów wojskowych.
Religia na Białorusi przypada przede wszystkim na dwa wyznania chrześcijańskie: prawosławie i katolicyzm. Chociaż Białoruski Kościół Prawosławny i Kościół Rzymsko-Katolicki obejmują około 94 procent tych, którzy przyznają się do wiary (odpowiednio 80% i 14%), istnieją również w dużej mniejszości: Kościół protestancki, islam i judaizm.
Byłe koszary wojskowe wybudowane z cegły klasztoru kartuskiego.
Odrodzenie religijne na Białorusi w czasach postkomunistycznych przyniósł ożywienie odwiecznego historycznego konfliktu między ortodoksją a katolicyzmem. Ta religijna złożoność jest potęgowany przez powiązanie tych instytucji z ośrodkami władzy za granicą. Białoruski Kościół Prawosławny jest kierowany przez etnicznych Rosjan, który kieruje egzarchat Patriarchatu Moskiewskiego Federacji Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Rzymskokatolicką archidiecezją Białorusi kieruje etniczny Polak, arcybiskup Kazimierz Swiątek, który ma ścisłe powiązania z Kościołem w Polska. Jednakże, pomimo tych więzów, arcybiskup Swiątek, który był więźniem obozów sowieckich i proboszczem w Pińsku przez wiele lat, zakazał umieszczania polskich symboli narodowych w Kościołach katolickich na Białorusi.
____________________
Źródła: na podst. artykułu „Historia Białorusi” Pawła Litvinowa i Wikipedii.
Foto: źródła internetowe i s. Blanka Sławińska SAC.
